اندیشه تحزب در روزنامه های فارسی زبان خارج از کشور از آغاز تا مشروطه

پژوهش حاضر بررسی اندیشه تحزب در روزنامه های فارسی زبان خارج از کشور است که با مطالعه بر روزنامه های اختر، قانون، چهره نما، پرورش، ثریا، حکمت و حبل المتین انجام گرفته است. تلاش روزنامه برای آشنایی ایرانیان و خوانندگان با عدم ساختار حاکمیت قانونمند در ایران و خاورمیانه و آسیا که عامل عقب ماندگی ایرانیان و مسلمانان دانسته شده، همچنین تلاش مطبوعات و محافل روشنفکری برای آشنایی ایرانیان و دیگر خوانندگان با انواع حکومتهای پارلمانی و فعالیت و کارکرد احزاب در این گونه سیستم های حکومتی دیده می شود. در این جراید تطبیق مفاهیم و مولفه های لیبرالیسم سیاسی و حکومت های پارلمانی با احکام و آموزه های شریعت دیده می شوند که با احکام شریعت در تضاد بوده اند. در واقع نمودی از مولفه های لیبرالیسم سیاسی با قانون شریعت بیان گردیده اند. بدون اینکه مضمون و محتوای فلسفی خود را در غرب به همراه داشته باشند. در واقع تلاش برای ترکیب مبادی لیبرالیسم با واقعیت های جامعه سنتی ایران دیده می شود. در بخشی دیگر به انواع مفاهیم در قالب اندیشه و فعالیت حزبی در قالب گروه های ذی نفوذ، جمعیت ها و سازمان ها و یا احزاب ایدئولوژیک پرداخته شده، که هدف آنان مبارزه با ساختار حاکمیت استبدادی قاجار و محدود کردن قدرت دولت در چهار چوب قانون، ایجاد قانون گذاری و مهار خودکامگی به کارگرفته شده است. در تعدادی از این روزنامه ها هدف از ترتیب جوامع و فعالیت احزاب خود آگاهی و بیداری مردم برای ایجاد اتفاق و اتحاد جهت مبارزه با ساختار حاکمیت استبدادی قاجار دستیابی به قانون خواهی و حاکمیت قانونمند بیان شده است. همچنین به حاکمیت اراده ملی، فردگرایی و اراده گرایی در قالب تحزب اشاره شده است که برای تحصیل و دستیابی به حقوق سیاسی و اجتماعی و فردی باید صورت گیرد . نقش و مسئولیت انسانی افراد و اهمیت آن در تحصیل دموکراسی های مدنی و خودآگاهی انسانها و نقش ویژه آنان در حاکمیت اراده ملی، ترویج مولفه های دموکراسی در میان زنان و در اندرون خانه ها از دیگر مباحث مورد نظر این روزنامه ها در قالب تحزب می باشد.